ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္အစ

ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္အစ (1)
ဤစာတမ္းငယ္မွာ ကမ႓ာေက်ာ္ တကၠသိုလ္ၾကီးတစ္ခုတြင္
Ph.D Candidate တစ္ဦးက သူ၏ ပါရဂူဘြဲ႕ Ph. D အတြက္
တင္သြင္းေသာ Thesis က်မ္း မွ Chapter က႑ တစ္ခုကို ထုတ္ႏႈတ္၍ က်ေနာ္အပိုကအလိုမရွိ
စာေခ်ာရံုမွ်သာ Translate ဘာသာျပန္ ထားေသာ စာတမ္းတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။
ဘြဲ႕ယူစာတမ္း Term Paper တို႕မဟာက်မ္း Master Thesis ၊ ပါရဂူက်မ္း DoctorateThesis တို႕ ဆိုသည္မွာ အေထာက္အထားမဲ့ ထင္ရာျမင္ရာ
ၾကားဖူးနားဝ တစ္ဆင့္စကားတို႕ကို ဖတ္ေကာင္းရံု ေရးသားတင္သြင္းမရႏိုင္ေၾကာင္းကို
ပညာတတ္ မိတ္ေဆြမ်ားသိရွိ နနားလည္သေဘာေပါက္ ေတြ႕ၾကံုၾကျပီးျဖစ္သည့္အေလ်ာက္
ဤစာတမ္း သည္လည္း သမိုင္းကို အရွိအတိုင္း ဗဟုသုတအလို႕ငွါ ေရးသားတင္ျပျခင္းမွ်သာျဖစ္ပါေၾကာင္း။
ထိုပုဂၢိဳလ္၏ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္အရ သူ၏ အမည္ႏွင့္
က်မ္းကိုးစာရင္းမ်ား ခ်န္လွပ္ထား ခဲ့ရျခင္းကို နားလည္ခြင့္လႊတ္ေပးေစလိုပါသည္။
ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္အစ
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ကား ခရစ္ယာန္၊ အစၥလာမ္၊ ဟိႏၵဴ အစရွိေသာဘာသာဝင္မ်ား မ်ားစြာရွိသည္မွန္ေသာ္လည္း၊
ဗုဒၶဘာသာဝင္အမ်ားစုတို႕ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီ၍ ေနထိုင္လာၾကလာေသာ ႏိုင္ငံတစ္ခုဆိုသည္ကား အျငင္းပြါးသံသယျဖစ္ရန္အေၾကာင္းမရွိပါေပ။
သမိုင္းမတင္မီကာလ
သမိုင္းမတင္မီကာလက ျမန္မာႏိုင္ငံ ဟုျဖစ္တည္လာမည့္ အရပ္ေဒသအတြင္း မွီတင္းေနထိုင္ၾကသူတို႕မွာ
ဘာသာတရားဟူ၍မရွိၾကပဲ နတ္ကိုးကြယ္သူမ်ားအဆင့္မွာသာရွိၾကေပသည္။
သူတို႕၏ေန႕စဥ္ဘဝမ်ားကို နတ္တို႕က လႊမ္းမိုးထိမ္းခ်ဳပ္ၾကသည္ဟုသာ ယံုၾကည္ ထားၾကေလသည္။
ထိုမွတျဖည္းျဖည္း အိႏၵိယ ေျမာက္ပိုင္း မွ ဝင္ေရာက္လာၾကေသာ အာရိယာန္ အႏြယ္ဝင္ ခၾတၱိယ လူမ်ိဳးမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ လက္မႈအတတ္ပညာတို႕ ရရွိလာသလို
ဗုဒၶဘာသာယဥ္ေက်းမႈတို႕ကိုလည္းလိုက္နာက်င့္သုံးတတ္လာၾကေပသည္။
” မဟာရာဇဝင္ ” အဆိုအရ အိႏၵိယ ေျမာက္ပိုင္းသား တစ္ဦးျဖစ္သူ ” အဘိရာဇာ ” သည္
သူ၏ ေနာက္ပါ စစ္သည္ေတာ္ တပ္မၾကီးႏွင့္အတူ
ေနာင္အခါ ”ဧရာဝတီျမစ္” ဟုအမည္တြင္လာမည့္ ျမစ္ၾကီး၏ အလယ္အရပ္ ေျမျပန္႕လြင္ျပင္သို႕စုန္ဆင္းလာျပီး
‘‘ တေကာင္း ” ဟူေသာ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံ တစ္ခုကိုတည္ေထာင္အုပ္ခ်ဳပ္ ” မင္း ” လုပ္ေလသည္။
ယင္း ” တေကာင္း ” ႏိုင္ငံသည္ကား ယေန႕ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၏အစ၊
အဘိရာဇာ သည္ကား ျမန္မာမင္းတို႕၏အစပထမ ျဖစ္ကာ ယခုတိုင္ ေရွးေဟာင္းသမိုင္းအေမြအႏွစ္အႂကြင္း မ်ားရွိေနပါေသးသည္။
အဘိရာဇာ ကံကုန္ခ်ိန္တြင္ကား သားေတာ္ႏွစ္ပါး နန္းလုၾကရာ
သားေတာ္ငယ္ ” ကံရာဇာငယ္ ” တေကာင္းထီးနန္းကိုရ၍ သားေတာ္ၾကီး ” ကံရာဇာၾကီး ” မွာ
သူ၏ သစၥာခံေနာက္လိုက္မ်ားကိုဦးေဆာင္လွ်က္ ဧရာဝတီ ၏ ေတာင္ဖက္ သို႕စုန္ကာ
ေနာင္ ” ခ်င္းတြင္း ” ဟုအမည္တြင္လတံ့ေသာ ျမစ္ၾကီးတစ္ခု၏အဝ
” ကေလး ” ဟုအမည္တြင္ေသာကုန္းျမင့္အနီး ” ကေဘာ္ ” လြင္ျပင္၌ ျမိဳ႕ျပတည္ကာ
သူ၏ သားေတာ္ ” မုဒိသစၥာ ” ကိုနန္းတင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေစ ခဲ့သည္။
သူကိုယ္တိုင္မူကား အေနာက္ေတာင္ဖက္သို႕ ဆက္လက္စုန္ဆင္းကာ
” အာရကန္ ” အမည္တြင္ေသာ ယခု ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းသို႕ေရာက္ရွိကာ
ဘီစီ ၈၂၅ ၌ ” ေက်ာက္ပန္းေတာင္း ” အရပ္တြင္ နန္းတည္ စိုးစံခဲ့ေလသည္။
” ရခိုင္ရာဇဝင္ ” တြင္လာရွိသည္မွာကား ” ရခိုင္လူမ်ိဳး ” တို႕သည္ ” အဘိရာဇာ ” ၏သားအၾကီးျဖစ္သူ ” ကံရာဇာၾကီး ” မွဆင္းသက္လာၾကသူ
” သားေတာ္ၾကီး၏ အႏြယ္ဝင္မ်ား ” ျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္သူတို႕ကိုသူတို႕ ” ျမန္မာၾကီး ” မ်ားဟု ေခၚေဝၚသမုတ္ၾကေလသည္။
( ရခိုင္သံအရဆိုလွ်င္ မရမၼာၾကီး )
ကံရာဇာငယ္ ႏွင့္ သူ၏အဆက္အႏြယ္ ၃၁ ဆက္ မင္းလုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ပထမဆုံး ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ဟု သတ္မွတ္ခံရသည့္ ”တေကာင္းႏိုင္ငံေတာ္” ၾကီးကားအေရွ႕အရပ္မွ ”တေရာက္ သို႕မဟုတ္ တရက္ ” ေခၚတ႐ုပ္ မန္ခ်ဴး က်ဴးေက်ာ္သူမ်ား၏ ေခ်မႈန္းဖ်က္စီးျခင္းကိုခံလိုက္ရေပေတာ့သည္။
တေကာင္း ေနာက္ဆုံးမင္း သည္ တေရာက္၊ တရက္တို႕က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္လာေသာအခါ တေကာင္း၏
ေအာက္အရပ္ ဧရာဝတီ အေနာက္ဖက္ကမ္းသို႕ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ရင္း ထိုအရပ္၌ပင္ ကံကုန္ခဲ့ရွာ၏။
ထိုမ်ိဳးဆက္တို႕သည္ကား အုပ္စု ၃ စုကြဲခဲ့၏။
ပထမအစုမွာ
ယင္းကံေတာ္ကုန္ဘုရင္၏ မိဖုရားဦးေဆာင္ေသာအစုျဖစ္ျပီး၊ယင္းေဒသ၌ပင္အေျခခ်ေလ၏။
ဒုတိယအစုမွာ
အဘိရာဇာ၏ သားေတာ္ၾကီး ကံရာဇာၾကီး၏ သားျဖစ္သူ မုဒိသစၥာ၏ မ်ိဳးဆက္မ်ား
တည္ေထာင္အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္ေနေသာ ” ကေလး ” ေဒသ၌ ဝင္ေရာက္ေပါင္းစည္း ခိုလံႈခဲ့ၾကေလသည္။
တတိယ တစ္စုမွာ
ယၡဳ ရွမ္းျပည္နယ္ဟုေခၚတြင္ေသာအရပ္သို႕ေျပာင္းေရႊ႕ကာ အေျခခ်ၾကေလသည္။
မ်ားမၾကာမီကာလ၌ အိႏၵိယႏြယ္ဖြား ” သၾက ရာဇာ ” ဦးေဆာင္ေသာ မ်ိဳးႏြယ္စုတစ္စုဝင္ေရာက္လာျပီး
ကံေတာ္ကုန္သူ တေကာင္းမင္း၏ မိဖုရားကို လက္ဆက္ကာ ထိုအရပ္ေဒသ ( တေကာင္းႏွင့္မနီးမေဝး ) မွာပင္
နန္းတည္ကာျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံတည္ေထာင္ေလသည္။
ယၡဳအခါ ” ပုဂံျပည္ေဟာင္း ” ဟုအမည္တြင္ေလသည္။
ဤျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေတာ္အား ” သၾက ရာဇာ ” ၏ မ်ိဳးဆက္မ်ားက မင္းဆက္ ၁၆ ပါးအဆက္ဆက္ မင္းလုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကေလ၏။
ေနာက္ဆုံးမင္းဆက္ ”သတိုးမဟာ ရာဇာ” အား မဟာရာဇဝင္တြင္ အမ်ိဳးအမည္ ေဖာ္ျပမထားေသာက်ဴးေက်ာ္သူတစ္စုက ထီးနန္းမွဖယ္ရွားသုတ္သင္ၾကေလသည္။
ယင္း၏ မိဖုရား၏ေမာင္ျဖစ္သူ အိမ္ေရွ႕စံ သည္ျမစ္ဧရာကိုစုန္ဆင္းကာ လြတ္ေျမာက္သြားျပီး ” ျပည္” ျမိဳ႕အနီး ေတာင္ကုန္းတစ္ခုအေပၚဝယ္ ရေသ့တစ္ပါး အျဖစ္
သီတင္းသုံးကာ တိမ္းေရွာင္ေနေလ၏။
နန္းခ်သုတ္သင္ခံရေသာ သတိုးမဟာ ရာဇာဘုရင္ ၏ မိဖုရားသည္ မၾကာမီမွာပင္ မ်က္မျမင္ အမႊာသားေတာ္ ၂ ပါး
” မဟာ သမၼဝ ႏွင့္ စူဠာ သမၼဝ ” တို႕ကိုဖြားျမင္ေလသည္။
ထိုေခတ္ နန္းတြင္းစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းအရ နန္းမစံထိုက္ေသာ မ်က္မျမင္ဒုကၡိတ သားေတာ္ ၂ ပါး
အကြက္မ်က္ခံရမည္ကိုစိုးရိမ္သူ မိဖုရား သည္ သားေတာ္ ၂ ပါးကို ေဖာင္တစ္ခုေပၚတင္လွ်က္
ျမစ္ဧရာတြင္ေမွ်ာကာလြတ္ေျမာက္ေအာင္ၾကံေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ေလသည္။
သူတို႕သည္ ေဖာင္ႏွင့္ေမ်ာလာစဥ္အတြင္း မ်က္ေစ့ ၂ ကြင္းအလင္းရခဲ့ ( ေအာင္ ကုသခံခဲ့ရ ) ျပီး ျပည္ျမိဳ႕သို႕ဆိုက္ေရာက္ကာ
ႏွမဝမ္းကြဲေတာ္သူ ရေသ့ၾကီး၏ သမီး ႏွင့္ဆံုေတြ႕ခဲ့ၾက၏။
ထို႕ေနာက္ သားေတာ္ၾကီး မဟာ သမၼဝ သည္ ႏွမဝမ္းကြဲအား မိဖုရားအရာေျမႇာက္ကာ ” ျပည္ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံ ” ကို
ဘီစီ ၄၈၃ ခုႏွစ္တြင္တည္ေထာင္ေလ၏။
သို႕ေသာ္ မဟာ သမၼဝ သည္ ၆ ႏွစ္ၾကာအုပ္စိုးျပီး ကံကုန္ေလရာ ျပည္ထီးနန္းကို ညီေတာ္ စူဠာသမၼဝ က ၃၅ ႏွစ္ၾကာဆက္လက္အုပ္စိုးေလသည္။
စူဠာသမၼဝ လြန္ေလေသာ္ မဟာသမၼဝ ၏သားျဖစ္သူ နန္းတက္လာျပီး ျပည္ျမိဳ႕ေတာ္ကို အေရွ႕ဖက္သို႕ ၅ မိုင္ခ်ဲ႕ထြင္ကာ
” သေရေခတၱရာျပည္ ”ဟုအမည္မွဲ႕ေခၚေစကာ စိုးစံခဲ့ေလသည္။
ႏွစ္ေပါင္း ၅၇၈ ႏွစ္တည္တံ့ ခံ့ျငားခဲ့ေသာ ” သေရေခတၱရာျပည္ ” ၾကီးသည္ ျမန္မာရာဇဝင္တြင္ခဲ့ေသာ ေခတ္ၾကီးမ်ားအဆက္ဆက္အလြန္မတန္မွေက်ာ္ေစာလွေပသည္။
ယင္း သေရေခတၱရာျပည္ၾကီးကား ဗုဒၶအဆုံးအမကို လကၡံယံုၾကည္ထားႏွင့္သူ မြန္တလိုင္း ဟုမ်ိဳးႏြယ္အမည္တြင္ေသာ
အိႏၵိယႏြယ္ဝင္ ” တလိဂၤ ” လူမ်ိဳး ” သထံု ဘုရင္ ” က သူ၏ အာဏာစက္ေအာက္တိုက္ခိုက္သိမ္းသြင္းလိုက္ခ်ိန္မွစကာသေရေခတၱရာ သမိုင္းနိဂုံးခ်ဳပ္ခဲ့ရေလေတာ့သည္။
သထံုဘုရင္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းတစ္ခုလုံး ဧရာဝတီျမစ္ဝကြၽန္းေပၚ၊ ပဲခူးေဒသ၊ ျပည္ေဒသ ႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံနယ္စပ္မ်ားအထိအပါအဝင္
မြန္ေဒသမ်ားကိုစုစည္းလွ်က္ မင္းလုပ္အုပ္ခ်ဳပ္ စိုးစံေလသည္။
ယင္း၏ ” သုဝဏၰဘုမၼိ ” ႏိုင္ငံသည္ ေနာက္ပိုင္း ျမိဳ႕ေတာ္ကို ” ပဲခူး ” သို႕ေျပာင္းေရႊ႕စိုးစံခဲ့သျဖင့္ ” ပဲခူးႏိုင္ငံေတာ္ ” အျဖစ္လည္း ထင္ရွားခဲ့ေပသည္။
ယင္းအခ်ိန္မွာပင္ ျပည္ သေရေခတၱရာသားမ်ားမွာ ႏွစ္ပိုင္း ကြဲခဲ့ေလသည္။
တစ္စုကား သထံုမင္း၏ လက္ေအာက္၌ ဗုဒၵဘာသာဝင္ဘဝျဖင့္ ေမြ႕ေပ်ာ္က်န္ခဲ့ၾကျပီး၊
က်န္တစ္စုကား သေရေခတၱရာကိုစြန္႕ျပီး ေျမာက္ဖက္သို႕ဆန္တက္ခဲ့ၾကကာ
ပုဂံျပည္ေဟာင္း အနီး ” ပုဂံထီးနန္း အသစ္ ” ကိုျပန္လည္တည္ေထာင္ၾကေပေတာ့သည္။
သူတို႕သည္ ” နဂါး ” မ်ားကိုကိုးကြယ္ၾကသည္ ၊ အရည္းၾကီးရဟန္း မ်ားက ဦးစီးဦးေဆာင္ျပဳလွ်က္ နဂါး႐ုပ္မ်ားျဖင့္ ပုထိုး၊ ေက်ာင္းသခၤန္းမ်ားကို တည္ကာ ဘုရင္ မင္းအဆက္ဆက္ တို႕အေပၚ လႊမ္းမိုးခ်ယ္လွယ္ၾကကာ သာသနာပိုင္မ်ားျဖစ္လာၾကေလသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားျဖစ္သည့္ ရခိုင္ ႏွင့္ တနသၤာရီ ၊ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ေဒသမ်ားတို႕သို႕
ပင္လယ္ေရေၾကာင္းသြား အာရဗ္ကုန္သည္မ်ား ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္အရပ္ ယူနန္ေဒသ နယ္စပ္တို႕သို႕
ကုန္းလမ္းသြား ပါးရွန္းကုန္သည္မ်ား ေအဒီ ၈၆၀ ခုႏွစ္ထက္ေစာ၍ စတင္ဝင္ေရာက္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္
အေျခခ် ခဲ့ဖြယ္ရွိပါေသာ္လည္း သမိုင္းမွတ္တမ္းစာေပ အျဖစ္မေတြရွိရပါေပ။
အေထာက္အထား အခိုင္အလံုရွိပါေသာ္လည္း စာေပသမိုင္းအေထာက္အထားတစ္စံုတစ္ရာမက်န္ရစ္ေသာ
ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ ပထမဦးစြာေရာက္ရွိအေခ်ခ်ေနထိုင္သူ အထင္ကရ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ မြတ္စ္လင္မ္လူမ်ိဳးကား
ေအဒီ ၈၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ဖက္အရပ္ ေမာင္ေတာျမိဳ႕သို႕ သူ၏ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါမ်ားႏွင့္အတူ
ေရာက္ရွိလာေသာ ဆယဒ္ မိုဟာမဒ္ အလ္ ဟနဖီ အမည္ရွိ စတုတၳခလြီဖြာ အလီ ၏
သားေတာ္မ်ားအနက္မွ တစ္ဦး ပင္ျဖစ္ေလသည္။
ထိုပုဂၢိဳလ္ၾကီးသည္ ရခိုင္ေဒသခံ ဘုရင္မ ”ကယာ သီရိ/ပါရီ” (ကလ်ာသီရိ ျဖစ္မည္ဟုထင္ပါသည္။ ။ဘာသာျပန္သူ) ႏွင့္
စစ္မက္ျဖစ္ပြါးခဲ့ကာ အႏိုင္ရရွိခဲ့ျပီးဘုရင္မ ကယာ သီရိ ကိုလက္ထပ္ထိမ္းျမားခဲ့ပါသည္။
သူမႏွင့္အတူ သူမ၏ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါအေပါင္းတို႕သည္လည္း
အစၥလာမ္ဘာသာသို႕ကူးေျပာင္းလာၾကေလသည္။
ထိုပုဂၢိဳလ္ၾကီး ႏွင့္ သူ၏က်င္ယာေတာ္၏ ဂူဗိမၼာန္မ်ား ေမာင္ေတာေဒသရွိ ေမယုေတာင္ထိပ္ တြင္ ယေန႕တိုင္
အထင္အရွားရွိေနေသးေသာ္လည္း သူ၏ေရာက္ရွိလာပံု၊ ဘဝမွတ္တမ္း ႏွင့္ ထိုေဒသ အစၥလာမ္ဘာသာ ႏွင့္
မြတ္စ္လင္မ္မ်ား၏အေျခအေနမ်ားကို သမိုင္းစာေပမွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားကား မရွိခဲ့ပါေပ။
ပထမျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ေခတ္
ေအဒီ ၁၀ ရာစုခန္႕တြင္ ျမန္မာရာဇဝင္၌ မဟာသူရဲေကာင္းအျဖစ္ ဂုဏ္ျပဳမွတ္တမ္းတင္ျခင္းခံထားရသူ
အေနာ္ရထာ သည္ ပုဂံျပည့္ရွင္ မင္းျဖစ္လာခဲ့သည္။ သူသည္ မြန္တလိုင္း ႏွင့္ ရွမ္းတို႕၏သိမ္းပိုက္ထားခံရေသာ
” တေကာင္းႏိုင္ငံ၊ သေရေခတၱရာႏိုင္ငံ ” တို႕ကိုျပန္လည္ သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့သလို ရာစုႏွစ္ ၂ စုစာမွ် သီးျခား
လြတ္လပ္စြာတည္ရွိေနၾကေသာအကြဲကြဲအျပားျပားတည္ရွိေနေသာ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံငယ္အခ်ိဳ႕ကိုပါ သူ၏ လက္ေအာက္သို႕
စုစည္း သိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ႏွင့္ ေအာက္ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသမ်ားအပါအဝင္
အေရွ႕ဆက္စပ္နယ္ေျမမ်ားကိုပါ သူ၏ပိုင္နက္အျဖစ္ သိမ္းပိုက္အုပ္စိုးႏိုင္ခဲ့သူျဖစ္၍ ျမန္မာသမိုင္း တြင္
ပထမ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ကိုတည္ေထာင္ခဲ့သူအျဖစ္ ရာဇဝင္ ေမာ္ကြန္းတြင္ခဲ့ေလသည္။
ထိုမွ်မကေသး ယေန႕ ျပကေတ့ က်င့္သုံးေနေသာစစ္မွန္သည့္ ဗုဒၵသာသနာေတာ္ ေပၚ ထြန္းလာရန္
သာသနာ သန္႕စင္ထြန္းကားပ်ံ႕ပြါးေစသူ မင္းအျဖစ္လည္း ရာဇဝင္တြင္ခဲ့ေလသည္။
တ႐ုပ္၊ အိႏၵိယ တို႕ႏွင့္လည္းျငိမ္းခ်မ္းစြာဆက္ဆံႏိုင္ခဲ့ေလသည္။
မဟာရာဇဝင္က်မ္း တြင္ ပထမဆုံး ေဖာ္ျပထားျခင္းခံရေသာ မြတ္စလင္မ္မ်ားကား
ေအဒီ ၁၀၅၀ တြင္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္စိုးစံေနသူ သထံုမင္း အပိုင္
မုတၱမကမ္းေျခသို႕ သေဘၤာပ်က္ကာ ဗ်တ္ ျဖင့္ေမ်ာ၍ေရာက္ရွိလာသူ အာရဗ္ကုန္သည္၏
သားႏွစ္ဦး ” ဗ်တ္ဝိ ႏွင့္ ဗ်တၱ ” တို႕ပင္ျဖစ္ေပသည္
သထံုဘုရင္သည္ ယင္းတို႕ ႏွစ္ဦးအား ဒုကၡသည္မ်ားအျဖစ္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းတစ္ခုတြင္
ထိမ္းသိမ္း လက္ခံထားေသာ္လည္း ယင္းတို႕၏ ရဲရင့္ျဖတ္လတ္မႈ၊ အစြမ္းထက္မႈ၊ စြမ္းအားၾကီးမႈတို႕ကို
စိုးထိတ္လာ၍ သုတ္သင္ျပစ္ရန္ အမိန္႕ေပးေလသည္။
အကိုၾကီးျဖစ္သူ ဗ်တ္ဝိ မွာ သုတ္သင္ကြက္မ်က္ခံလိုက္ရျပီး၊ ညီငယ္ ဗ်တၱ မွာမူ ပုဂံျပည္ သို႕
ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္ခဲ့ေလသည္။
ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာ သည္ ဗ်တၱ ၏ လက္ရုံးရည္ ႏွလုံးရည္ ထူးခြၽန္မႉတို႕ကို
ႏွစ္သက္သေဘာက်ကာ အပါးတြင္ခစားခြင့္ေပးေလ၏။ ဗ်တၱ သည္ ပုဂံသူ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးႏွင့္
လက္ဆက္ခဲ့ျပီး ေရႊဖ်ဥ္းၾကီး ႏွင့္ ေရႊဖ်ဥ္းေလး ဟူေသာသားေတာ္ႏွစ္ပါးထြန္းကားခဲ့သည္။
ယင္းတို႕ ႏွစ္ဦးကို ပုဂံရာဇဝင္မ်ားတြင္ အေနာ္ရထာမင္း၏ ေျမးေတာ္မ်ား ဟုေဖာ္ျပလာရွိေပသည္။
ယင္းတို႕ ႏွစ္ဦးမွာ ဘုရင့္ ေတာ္ဝင္ျမင္းသည္ေတာ္တပ္မႉးမ်ားျဖစ္လာခဲ့ကာ တိုက္ပြဲတိုင္းလည္းအႏိုင္ရခဲ့ၾကသည္။
မဟာရာဇဝင္ လာ ဒုတိယမၼိ မွတ္တမ္းမွာကား ဖခင္ အေနာ္ရထာ ကို ဆက္ခံေသာ
ေစာလူးမင္း ( ေအဒီ ၁၀၇၇ မွ ၁၀၈၈ ) လက္ထက္ ” ရမန္ကန္း ” ( ရဟ္မာန္ခန္း ) အေၾကာင္းပင္။
အေနာ္ရထာမင္းသည္ အာရဗ္မြတ္စ္လင္မ္ တစ္ဦးကို သားေတာ္ ေစာလူးမင္းသားအတြက္
နန္းတြင္းဆရာေတာ္ အျဖစ္ခန္႕အပ္ခဲ့၏။ ေစာလူးမင္းသား နန္းတက္လာေသာအခါ မိမိဆရာေတာ္၏
သားလည္းျဖစ္ မိမိ၏ငယ္စဥ္က ကစားေဖာ္လည္းျဖစ္သူ ရမန္ကန္း အား ပဲခူးစား အျဖစ္ခန္႕အပ္ကာ အပိုင္စားေစသည္။
မၾကာမီ ရမန္ကန္း သည္ ေစာလူးမင္း အားပုန္ကန္ကာ ဖမ္းဆီးအက်ဥ္းခ်ကာ ကြပ္မ်က္လိုက္ျပီး
ပုဂံ ကိုခ်ီတက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ရန္ ၾကံစည္ၾကိဳးစားေလသည္။သို႕ေသာ္ ရမန္ကန္း အား ေစာလူးမင္း၏
ေနာင္ေတာ္ျဖစ္သူ က်န္စစ္သား က ႏွိမ္နင္းသုတ္သင္ခဲ့ေလသည္။

မြတ္စ္လင္မ္မ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း အေျခခ် ေနထိုင္မႈမွတ္တမ္းမ်ားကို က်န္စစ္မင္းလက္ထက္
မွတ္တမ္းမ်ားအရသိရွိရေပသည္။
က်န္စစ္မင္းလက္ထက္ အိႏၵိယျပည္ႏွင့္အၾကိမ္ၾကိမ္စစ္မက္ရင္ဆိုင္ရာမွ
ဖမ္းဆီးရမိလာေသာ စစ္သံု႕ပန္းမ်ားအနက္ မြတ္စ္လင္မ္ သံု႕ပန္းမ်ားလည္းပါရွိလာခဲ့ေပသည္။
ယင္းသံု႕ပန္းတို႕အား ျမန္မာႏိုင္ငံ အႏွံ႕အျပား လူစုခြဲ ပို႕ေဆာင္ေနရာခ် ေနထိုင္ခြင့္ေပးခဲ့ေလသည္။
ေအဒီ ၁၂၇၇ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားကို တ႐ုပ္ျပည္မွ ကူဗလိုင္ခန္ ၏တပ္မ်ားကဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္
သိမ္းပိုက္လိုက္ၾကေလသည္။ ယင္းတို႕သည္ ႏွစ္အနည္းငယ္ၾကာေသာအခါ( ေအဒီ ၁၂၈၅/၁၂၈၇) ေတာင္ဖက္အရပ္ရွိ
ပုဂံျပည္ၾကီးကိုလည္း ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ေလရာ ပထမျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ၾကီး၏ ရာဇဝင္လည္းခ်ဳပ္ျငိမ္းခဲ့ေလေတာ့သည္။
ယင္း ကူဗလိုင္ခန္ ၏တပ္မဟာၾကီးကိုဦးေဆာင္လာသူမွာ ယူနန္ဘုရင္ခံ၏သား တူရကီလူမ်ိဳးစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး ျဖစ္ပါသည္။
ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္မ်ား
ပုဂံျပည့္ရွင္ဧကရာဇ္အေနာ္ရထာသည္ ပထမျမန္မာႏိုင္ငံၾကီးကိုစုစည္းတည္ေထာင္ခဲ့စဥ္ကပင္
ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ေဒသမ်ား၏ သစၥာေတာ္ခံဘုရင္မ်ားအား ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္းျဖင့္ ကိုယ့္ေဒသကို
ကိုယ္တိုင္စိုးစံအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ျပဳခဲ့ေလရာ ပုဂံထီးနန္းပ်က္သုဥ္းခ်ိန္၌ထို ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေလးမ်ားစုစည္းအားေကာင္းလာကာ
ႏိုင္ငံသစ္မ်ားအျဖစ္ ေပၚထြန္းလာခဲ့ေလသည္။ ( မြန္ထီးနန္းမ်ားျဖစ္ဟန္ရွိပါသည္။ ။ဘာသာျပန္သူ )
ထိုေခတ္ထိုအခါက ကုန္သြယ္ခရီးသြားမွတ္တမ္းမ်ားအရ ဆက္စပ္ရပါလွ်င္ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း ျမိတ္၊ တနသၤာရီ၊
ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသ ပုသိမ္၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ပဲခူး၊ ရန္ကုန္၊ သံလွ်င္၊ ဒလ၊အစရွိေသာ ေဒသမ်ားသို႕
မြတ္စ္လင္မ္ ပင္လယ္ေရေၾကာင္းသြားကုန္သည္မ်ား၊ သေဘၤာသားမ်ား၊စြန္႕ဦးသြားလာနယ္ေျမသစ္ရွာသူမ်ား
ေရာက္ရွိအေျခခ်ၾကေၾကာင္း မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားကိုေတြ႕ရွိရေပသည္။
ထိုသူမ်ားသည္ သူတို႕၏ ႂကြယ္ဝေသာ ဓနဥစၥာ၊ ဗဟုသုတ၊ အေတြ႕အၾကံု တို႕ျဖင့္ ထိုေဒသမ်ား၏အဓိက
ကုန္သြယ္စီးပြါးမ်ားကို ထိမ္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ရံုသာမက ျမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ပယ္မ်ားတြင္ပါ အေရးပါအရာေရာက္လာၾကေလသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ကား မုတ္သုန္ရာသီရရွိေသာတိုင္းျပည္ျဖစ္သည့္အေလွ်ာက္၊ မိုးတြင္းကာလတစ္ခုလုံး မြတ္စ္လင္မ္ကုန္သည္ၾကီးမ်ား၏
သေဘၤာမ်ား ေက်ာက္ခ်ရပ္နား မိုးခိုၾကေလ၏။ ထို မြတ္စ္လင္မ္မ်ားအား ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးတို႕အား လက္ထပ္ထိမ္းျမားရန္
ျမိဳ႕စား၊ နယ္စား၊ ပယ္စားမ်ားကိုယ္တိုင္ အားေပးတိုက္တြန္းၾကေလသည္။သို႕ေသာ္ သူတို႕ျပန္လည္ထြက္ခြါေသာအခါ
သူတို႕၏ ဇနီးမယား၊ သားသမီးမ်ား ႏွင့္ မေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ဥစၥာပစၥည္းမ်ား၊ မိသားစုအတြက္ေပးကမ္းထားေသာ ( လက္ထက္ပြါး )
ပစၥည္းမ်ားကိုမူ ေရာင္းခ်၊ ယူေဆာင္သြားခြင့္မရွိေစရန္မူ ဥပေဒျဖင့္တားျမစ္ေလသည္။
ဤသို႕ျဖင့္ ႏွစ္ကာလၾကာလတ္ေသာ္ ေဒသခံမ်ားႏွင့္ ထိမ္းျမားမႉမ်ားေၾကာင့္မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားပြါးမ်ားလာသလို အသစ္အသစ္ထပ္မံ
ေရာက္ရွိလာၾကသူမ်ားေၾကာင့္ မြတ္စ္လင္မ္ဦးေရပြါးမ်ားလာၾကေလသည္။
အမ်ားစုမွာ ဆက္လက္အေျခခ်ေနထိုင္ၾကရင္းေဒသခံ မင္းမ်ား၏နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္ေရးစစ္ပြဲမ်ားတြင္ ကြၽမ္းက်င္ရာအတတ္ပညာမ်ားျဖင့္ပါဝင္အမႈေတာ္ထမ္းၾကေလသည္။
ထိုသူတို႕သည္ကား ” ပသီ ” သို႕မဟုတ္ ” ကုလား ” ဟူေသာအမည္နာမျဖင့္ ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္မ်ိဳးဆက္တစ္ခုကို စတင္တင္ေထာင္ကာ
ဘုရင္မ်ားကိုယ္တိုင္ ခ်ီးျမႇင့္ေပးသနားထားေသာ ” ကုလားတန္း ” ဟုေခၚတြင္ေသာ အရပ္မ်ား၌ သစၥာေတာ္ခံကာ သက္ဆုံးတိုင္ အတည္တက်ေနထိုင္သြားၾကေလသည္။
ဒုတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္မ်ား
ဒုတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၏ ဧကရာဇ္ဟု သမိုင္းတြင္သူ ဘုရင့္ေနာင္မင္းၾတား ( ေအဒီ ၁၅၅၀ မွ ၁၅၈၁ ထိ ) လက္ထက္ ယိုးဒယားႏိုင္ငံႏွင့္ေအဒီ ၁၅၆၈/၆၉ တြင္ ဒုတိယအၾကိမ္စစ္မက္ျဖစ္ပြါးေသာအခါ ဘုရင့္ေနာင္ သည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ မွ ေခၚေဆာင္လာေသာ မြတ္စ္လင္မ္ လက္နက္အတတ္ပညာရွင္စစ္သည္ေတာ္မ်ားကိုအသုံးျပဳခဲ့ျပီး ေနာင္တြင္ ယင္းတို႕ကို မိမိ၏ ေဒသတြင္း အေခ်တက်ေနထိုင္ခြင့္ ၊ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ခြင့္တို႕ခ်ီးျမႇင့္ ခဲ့သည္။
၁၆ ရာစုအတြင္း ျမန္မာမင္းအဆက္ဆက္ အိမ္နီးခ်င္း တိုင္းျပည္မ်ားႏွင့္စစ္မက္ဖက္ျပိဳင္တိုက္ခိုက္ရာမွ ရရွိလာေသာ စစ္သံု႕ပမ္း မ်ားတြင္ မြတ္စ္လင္မ္ အေျမာက္အမ်ားပါရွိေလသည္။
ယင္းတို႕ကို ျမန္မာဧကရာဇ္ အပိုင္ ေရႊဘိုနယ္ ေျမဒူးေဒသ ၌ေနရာခ်ထားေပး၏။ တေျဖးေျဖးႏွင့္ ထိုသူတို႕အား အနီးဝန္းက်င္ေဒသမ်ားျဖစ္သည့္စစ္ကိုင္း၊ ေက်ာက္ဆည္၊ ရမည္းသင္း အစရွိေသာျမိဳ႕မ်ားသို႕လည္းေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်ခြင့္ျပဳခဲ့ျပီး ဘုရင့္အမႈေတာ္ထမ္းရြက္သူတို႕အား ေျမယာမ်ားေပးကမ္းခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ေလသည္။
ထိုသူတို႕၏ ေကာင္းသတင္းၾကီးေသာ သစၥာသမာဓိကို ယံုၾကည္ၾကသည့္အေလွ်ာက္ အခ်ိဳ႕လက္ေရြးစင္မ်ားကို နန္းတြင္းလက္နက္ကိုင္အေစာင့္အေရွာက္၊ သက္ေတာ္ေစာင့္မ်ားအျဖစ္ခန္႕အပ္ခဲ့သည့္အျပင္
ထိုရာထူးမ်ားကိုလည္း သားစဥ္ေျမးဆက္ ဆက္ခံခြင့္ ေပးအပ္ခ်ီးေျမႇာက္ခံခဲ့ရသူမ်ားပင္ရွိလာေပသည္။
သို႕ေသာ္ ထို ၁၆ရာစုမွာပင္ ပင္လယ္ေရေၾကာင္းသြားလာမႈတြင္ တစ္စတစ္စ ဥေရာပသားမ်ားၾကီးစိုးလာမႈက အာရဗ္မြတ္စ္လင္မ္မ်ား၏ေရေၾကာင္းၾကီးစိုးမႈတစ္ေခတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္းခဲ့ရျခင္းႏွင့္အတူ
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသို႕ ေရေၾကာင္းမွ မြတ္စ္လင္မ္မ်ားဝင္ေရာက္လာမႈလည္း ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားခဲ့ေပေတာ့သည္။
တတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ေခတ္
အေလာင္းမင္းၾတားၾကီးသည္ သူ၏ တတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ၾကီးကိုတည္ေထာင္ရန္အတြက္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ
မြန္ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံငယ္မ်ား၊ ရခိုင္ျပည္ ႏွင့္ အိႏၵိယေဒသအခ်ိဳ႕တို႕ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ရ၏။
ပထမဦးစြာ မြန္ေဒသမ်ားကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္စဥ္ မြန္ဘုရင္၏သစၥာခံ အာရဗ္ႏြယ္ဝင္ မြတ္စ္လင္မ္မ်ား၏ေခတ္မီလက္နက္မ်ားျဖင့္
ၾကံ့ၾကံ့ခံမႉကိုၾကံုရေလသည္။ မြန္ေဒသကိုေအာင္ႏိုင္သြားေသာအခါ အေလာင္းမင္းၾတားသည္ မြတ္စ္လင္စစ္သည္ေတာ္မ်ား ႏွင့္
လက္နက္အတတ္ပညာရွင္မ်ားကို ျပည္ေရႊဘို သို႕ စစ္သံု႕ပမ္းအျဖစ္ေခၚေဆာင္လာခဲ့ျပီး သစၥာခံေစကာ သူ၏တပ္မေတာ္တြင္ အမႈေတာ္ထမ္းေစသည္။
ထိုအမႈေတာ္ထမ္းတို႕အား ေရႊဘို ႏွင့္ ရမည္းသင္း ေဒသမ်ား၌ေနရာခ်ထားလွ်က္ ” ကုလားပ်ိဳ ” သို႕မဟုတ္ ” ပသီ ” မ်ားအျဖစ္ေခၚတြင္ေစကာ မ်ိဳးဆက္မ်ားျပန္႕ပြါးခဲ့ေလသည္။
၁၈ ရာစုမွ ၁၉ ရာစုအေစာပိုင္းကာလမ်ားအထိ ျမန္မာႏိုင္ငံအနယ္နယ္အရပ္ရပ္ရွိျမိဳ႕ၾကီးျပၾကီးမ်ား အားလုံးလိုလို
ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားပ်ံ႕ႏွံ႕အေျခခ်ေနထိုင္ႏွစ္ျပီးျဖစ္ကာ မိမိတို႕၏မူရင္း ခံယူယံုၾကည္ခ်က္ျဖစ္သည့္ အစၥလာမ္
ဟူေသာကိုးကြယ္ရာဘာသာမွအပ ပါတ္ဝန္းက်င္အသိုင္းအဝိုင္းရွိ တိုင္းရင္းသားျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္
ဘာသာစကား၊ ဝတ္စားဆင္ယင္ပံု၊ ယဥ္ေက်းမမႈဓေလ့စ႐ိုက္မွ အစျပဳကာ အစစအရာရာ ရင္းႏွီးကြၽမ္းဝင္ ခ်စ္ခင္စြာျဖင့္
သဟဇာတမွ်တကာ လက္ေရတစ္ျပင္တည္းျဖစ္ခဲ့ၾကေပသည္။ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားသည္ ျမန္မာမင္းအဆက္ဆက္
စစ္မႈထမ္း နယ္ပယ္သာမက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ပယ္မ်ားမွာပါ အေရးေပးခန္႕အပ္ျခင္း ခံခဲ့ၾကရသည္အထိ ဝင္ဆန္႕ခဲ့ၾကေလသည္။
အေလာင္းမင္းၾတားၾကီး ၏အ႐ိုက္အရာကိုဆက္ခံခဲ့ေသာသားေတာ္မ်ားျဖစ္သည့္ ဘိုးေတာ္ဘုရားဟု ေက်ာ္ၾကားသူ
ပဒံုမင္းလက္ထက္ ( ၁၇၈၁-၁၈၁၉ ) တြင္ မြတ္စ္လင္မ္ပညာရွင္တစ္ပါး အား တရားလႊတ္ေတာ္ဝန္ ( တရားသူၾကီးခ်ဳပ္ ) အျဖစ္လည္းေကာင္း၊
ပုဂံမင္း လက္ထက္ ( ၁၈၄၆-၁၈၅၃ ) တြင္ မြတ္စ္လင္မ္တစ္ဦးကို အမရပူရ ေနျပည္ေတာ္ ၏ ျမိဳ႕ေတာ္ဝန္အျဖစ္လည္းေကာင္း ခန္႕အပ္ခဲ့ေပသည္။
ထို႕အတူ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ ( ၁၈၅၃-၁၈၇၈ ) လက္ထက္တြင္ မ်ားစြာေသာ မြတ္စ္လင္မ္ စစ္ဗိုလ္မ်ားသာမက၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရာရွိမ်ားလည္းမ်ားစြာရွိခဲ့ေလသည္။
ျမန္မာႏွင့္ အဂၤလိပ္တို႕ျဖစ္ပြါးခဲ့သမွ် အဂၤလိပ္က်ဴးေက်ာ္စစ္ပြဲတိုင္းတြင္လည္း မ်ိဳးခ်စ္ ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားသည္
ျမန္မာဘုရင္မ်ားႏွင့္ အမိ ျမန္မာ့ေျမအတြက္ အသက္ေပးခုခံ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကေလသည္။
အျခားတစ္ဖက္မွာလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္ဖက္ ယူနန္ ပန္းေသးမြတ္စ္လင္မ္ ဘုရင္ က တ႐ုပ္ဧကရာဇ္ကိုေတာ္လွန္ပုန္ကန္စဥ္
( ၁၈၅၆-၁၈၇၃ )အတြင္းပန္းေသးမြတ္စလင္မ္ ကုန္သည္မ်ား၊ လက္နက္အတတ္ပညာရွင္စစ္သည္ေတာ္မ်ား၊ ဒုကၡသည္မ်ားအမ်ားအျပားနီးစပ္ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံရွမ္းျပည္အတြင္းသို႕ တဖြဲဖြဲဝင္ေရာက္ေရႊ႕ေျပာင္း အေျခခ်ခိုလံႈလာၾကေလသည္။
ယင္း ပန္းေသးမြတ္စ္လင္မ္မ်ား ႏွင့္ ရွမ္းလူမ်ိဳးတို႕ ကူးလူးဆက္ဆံမႉကား ၁၉၅၀ ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုပ္ ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရက ယူနန္ျပည္နယ္ကို တ႐ုပ္ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္သတ္မွတ္လိုက္ခ်ိန္မွစ၍ တစ္ခန္းရပ္ခဲ့ရေပေတာ့သည္။
ရခိုင္ျပည္ႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္
ျမန္မာျပည့္ရွင္မ်ား တန္ခိုးဩဇာၾကီးထြားလာေသာအခါ အိမ္နီးခ်င္း တိုင္းျပည္ငယ္မ်ားကိုတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း ဩဇာခံေစျခင္းအားျဖင့္လည္းေကာင္း မိမိတို႕၏အာဏာဆက္ နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္ၾကေလသည္။
၁၄၀၄ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ဘုရင္ နရမိတ္လွ သည္ျမန္မာဘုရင္ကိုစစ္ရွုံးသျဖင့္ ဘဂၤလားစူလတန္ ( ေစာ္ဘြား ) ပိုင္
ျမိဳ႕ေတာ္ ဂိုအား သို႕ထြက္ေျပးခိုလံႈေလသည္။ ဘဂၤလားေစာ္ဘြား အာမက္ရွား ကလည္း သူ႕အား ေကာင္းမြန္စြာလကၡံ ေစာင့္ေရွာက္ထားရံုမက သူ၏တပ္ေတာ္တြင္ အရာရွိ တပ္မႉးတစ္ဦးအျဖစ္ပါ ခန္႕အပ္ထားေလသည္။
အာမက္ရွား ကိုဆက္ခံသူ နဒီရွား အား နရမိတ္လွ က ေမတၱာရပ္လာသျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဝလီခန္း ဦးေဆာင္ေသာတပ္မၾကီးတစ္ခုျဖင့္
၁၄၃၀ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ကိုဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ေစကာ နရမိတ္လွ အား ရခိုင္ထီးနန္းကိုျပန္လည္ အုပ္စိုးေစေလသည္။
နရမိတ္လွ လည္း ေျမာက္ဦး ( ျမိဳ႕ေဟာင္း ) ၌ နန္းသစ္တည္ကာ ရခိုင္ထီးနန္းကို စိုးစံေလသည္။
အျပန္အလွန္အားျဖင့္ နရမိတ္လွ သည္ ရခိုင္ထီးနဲန္းကိုျပန္လည္သိမ္းပိုက္တိုက္ခိုက္ေပးခဲ့သူ ဘဂၤလားမြတ္စ္လင္မ္စစ္သည္ေတာ္မ်ားအားရခိုင္ျပည္တြင္ အေျခတက်ေနထိုင္ႏိုင္ရန္
အာမခံခဲ့ရသျဖင့္ ယင္းတို႕အား ေျမာက္ဦးေဒသအနီးပါတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေနရာခ်ထားေပးခဲ့ကာ
ယင္းတို႕ဝတ္ျပဳရန္အလို႕ငွါ ” စႏၵီခန္ပလီဝတ္ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး ” ကို တည္ေဆာက္ခ်ီးျမႇင့္ ခဲ့ရာ ယေန႕တိုင္တည္ရွိေလသည္။
၁၄၃၀ မွအစျပဴ၍ ရခိုင္ျပည္ႏွင့္ ရခိုင္သမိုင္း တြင္ မြတ္စ္လင္မ္တို႕သည္ကားအေရးပါအရာေရာက္ေသာအခန္းက႑မ်ားမွေနရာယူခဲ့ၾကေလသည္။
ရခိုင္ျပည္၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစံနစ္မ်ားႏွင့္ ႐ိုးရာဓေလ့ မင္းခန္းမင္းနားမ်ား တြင္လည္း ဘဂၤလား ဂိုအား ႏွင့္ အိႏၵယ ေဒလီ
စူလတန္ေစာ္ဘြားမ်ား၏႐ိုးရာ စံနစ္မ်ားကိုလိုက္နာက်င့္သုံးခဲ့ၾကေလသည္။
ရခိုင္ျပည္သည္ ဗုဒၶဘာသာတိုင္းျပည္ျဖစ္ေသာ္လည္း မြတ္စ္လင္မ္မ်ားသည္ အေရးပါေသာ ရာထူးဌာနဏၱရမ်ားတြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကေလသည္။
ရခိုင္ျပည္သည္ အေနာက္ဖက္၌ မြတ္စ္လင္မ္တိုင္းျပည္မ်ားႏွင့္ ထိစပ္ေနသည့္အေလ်ာက္ နရမိတ္လွ လြန္ေလေသာ္ ရခိုင္မင္းအဆက္ဆက္သည္အေနာက္ဖက္ ဘဂၤလားနယ္အထိ သိမ္းပိုက္ရန္ၾကိဳးစားလာခဲ့ၾကသည္။
၁၆ ရာစုတြင္ ရခိုင္ဘုရင္သည္ ေပၚတူဂီတို႕၏ ကူညီမႉျဖင့္ ဂိုအား ကိုသိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့ၾကျပီး
မြတ္စ္လင္မ္ သံု႕ပမ္းမ်ားကိုဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ကာ ရခိုင္စစ္တပ္မ်ားတြင္လည္းေကာင္း ၊ ဘုရင့္ကိုယ္ရံေတာ္တပ္မ်ားတြင္လည္းေကာင္း တာဝန္ေပးေစခိုင္းခဲ့ၾကသည္။
၁၆၅၈ တြင္ မဂိုျပည့္ရွင္ ရွားဂ်ဟန္ အား အိမ္ေရွ႕စံသားေတာ္ၾကီးက ပုန္ကန္ကာ ထီးနန္းကိုသိမ္းပိုက္၍ မဂိုဧကရာဇ္ အျဖစ္ခံယူလိုက္ေလရာ ဖခင္အတြက္ခုခံခဲ့သူ စစ္ရွုံးမင္းသား ဒုတိယသားေတာ္ ရွား႐ႉဂ်ာ မွာသူ၏မိသားစုမ်ား၊ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါတစ္စုအတူ ရခိုင္ျပည္သို႕ ထြက္ေျပးခိုလံႈလာေလသည္။
အစပထမတြင္ ခိုလံႈလာသူ မင္းသားႏွင့္သူ၏ေနာက္ေတာ္ပါဗိုလ္တစ္စုကို ရခိုင္ဘုရင္ကလက္နက္ခ်ေစကာ
ေျမာက္ဦးအနီး ေနရာထိုင္ခင္းေပးလွ်က္ ဝမ္းပန္းတသာၾကိဳဆိုလက္ခံခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္မ်ားမၾကာမီ မင္းသားႏွင့္မိသားစုဝင္မ်ားကို ကြပ္မ်က္သုတ္သင္လိုက္ေလသည္ ။
မည္သည့္အေၾကာင္းအရင္းေၾကာင့္ ကြပ္မ်က္သုတ္သင္သည္ကိုမူ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမေတြ႕ရပါေပ။
အသက္ေဘးမွလႊတ္ေပးခံရသူ စစ္သည္မ်ားကိုမူ ရခိုင္ဘုရင္က သူ၏ကိုယ္ရံေတာ္တပ္တြင္ ” ကမန္ ” ဟုေခၚေသာ အထူး ေလးသည္ေတာ္မ်ားအျဖစ္ခန္႕အပ္ေလသည္။
မိမိညီေတာ္ႏွင့္တကြေတာ္ဝင္မ်ိဳးႏြယ္မ်ားကြပ္မ်က္ခံရေၾကာင္းၾကားသိရသူ မဂိုဧကရာဇ္မွာ ရာဇမာန္ထြက္ေတာ္မူျပီး သူ၏ပိုင္နက္ အေရွ႕ဘဂၤလားကမ္း႐ိုးတမ္းတေလွ်ာက္မီတင္းေနထိုင္ၾကေသာ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ေပၚတူဂီပင္လယ္ဓားျပမ်ားကို သုတ္သင္ေခ်မႈန္းျပစ္လိုက္ေလသည္။
ရခိုင္ျပည္တြင္လည္း ယခင္ရွိႏွင့္ေသာ မြတ္စ္လင္မ္ စစ္သံု႕ပမ္းမ်ားက မဂိုစစ္တပ္မ်ား၏ကူညီမႈျဖင့္ ရခိုင္တပ္ေတာ္ကိုေခ်မႈန္းတိုက္ခိုက္ေအာင္ႏိုင္ကာ
၁၆၈၄ တြင္ ရခိုင္ဘုရင္လြန္ေလေသာေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္ ပ်က္သုဥ္းေလသည္။
၁၆၆၆ မွ ၁၇၁၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း ရခိုင္ျပည္သည္ကား မဂို စစ္တပ္ႏွင့္အတူပါရွိလာခဲ့ေသာ အိႏၵိယအင္ပါယာအေနာက္ေျမာက္ပိုင္းသားမ်ားျဖစ္သည့္ အာဖဂန္ ေၾကးစားစစ္သားမ်ား၏ထိမ္းခ်ဳပ္မႈေအာက္သို႕ လုံးလုံးလ်ားလ်ားက်ေရာက္သြားခဲ့ရေလသည္။
၁၇၁၀ တြင္ ရခိုင္ထီးနန္းကိုျပန္လည္ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ စိုးစံခဲ့သူ ရခိုင္ျပည့္ရွင္လက္ထက္တြင္ ထိုသူမ်ားအား ရမ္းျဗဲကြၽန္းသို႕နယ္ႏွင္ခဲ့ျပီး
ကမန္ စစ္သည္မ်ားကိုမူ အက်ပ္ ( စစ္ေတြ ) နယ္တစ္ဝိုက္သို႕ နယ္ႏွင္လိုက္ေလရာ
ယခုအခ်ိန္အထိ စစ္ေတြေဒသတြင္ ကမန္မ်ိဳးဆက္မ်ားကမန္လူမ်ိဳးမ်ားအျဖစ္ မ်ားစြာရွိေနပါေသးသည္။
၁၇၈၅ တြင္ ျမန္မာဘုရင္ကရခိုင္ျပည္ကိုတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ေအာင္ႏိုင္ခဲ့ျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၏အစိတ္အပိုင္းအျဖစ္သြတ္သြင္းအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေလသည္။
ျမန္မာျပည့္ရွင္သည္ ရခိုင္ျပည္ကို မိမိ၏အမိန္႕ေတာ္အတိုင္းတေသြမတိမ္းနာခံေစာင့္ေရွာက္ကာကြယ္ရန္အတြက္
ေျမဒူး မြတ္စ္လင္မ္မ်ားကို ျမန္မာဘုရင့္တပ္ေတာ္အျဖစ္ဖြဲ႕စည္းကရခိုင္ျပည္ သံတြဲ ၌ ယံုၾကည္စိတ္ခ်စြာ တာဝန္ခ်ထားခဲ့ေလသည္။
ကာလၾကာလတ္ေသာ္ ယင္းေျမဒူးမြတ္စ္လင္မ္မ်ားသည္ ေဒသခံ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား၊ ကမန္လူမ်ိဳးမ်ား ႏွင့္ေပါင္းဖက္မိကာ
မိမိတို႕မိ႐ိုးဖလာကိုးကြယ္ယံုၾကည္ရာ အစၥလာမ္ဘာသာမွအပ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့႐ိုးရာ၊ ဘာသာစကား၊ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈတို႕
လက္ေရတျပင္တည္းျဖစ္သြားၾကျပီး ” ရိုဟင္ဂ်ာ ” မ်ိဳးႏြယ္စုအျဖစ္ ယေန႕တိုင္ အေျခတက် ေနထိုင္လ်က္ရွိၾကေပသည္။
ရွိလား မရွိဘူးလား
November 9, 2012 at 10:26pm
ဒီစာတမ္းကို တင္ျပထားသူရဲ့ ေအာက္ဆုံးက မွတ္ခ်က္ကိုဖတ္ၾကည့္ဗ်ာ။
(((မွတ္ခ်က္။ ။Facebook တြင္မွ်ေ၀ျခင္း ခြင့္မျပဳ။))) တဲ့။
ဒါေပမဲ့ေကာင္းလြန္းလို႕ မေနႏိုင္မထိုင္ႏိုင္ ခိုးကူးျပီးတင္လိုက္တယ္။
ေနာက္မွ ေတာင္းပန္လိုက္ေတာ့မယ္ဗ်ာ။
((( တဘက္က ရိုဟင္ဂ်ာဆိုသည္မွာ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ မည္သည့္အခါကမွ် မရွိေၾကာင္း၊ တဘက္မွွ ခိုး၀င္လာေသာ ဘဂၤါလီမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္းမွ ေမာင္းထုတ္ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ တဘက္ကလည္း ရိုဟင္ဂ်ာဆိုသည္မွာ နိုင္ငံသားမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဘဂၤလီမ်ား မဟုတ္ေၾကာင္း နွင့္ ၂ဘက္မေၾကလည္မႈမွအစ တဘက္နွင့္တဘက္ အခင္းျဖစ္ပြားကာ လူမႈျပသနာမ်ားေန႔စဥ္နွင့္အမွ် နားမဆန္႔ေအာင္ ၾကားေနရပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္းမၾကားခ်င္ ျမင္လွ်က္သားဆိုသလို မိုးလင္းရ်္ သတင္းဖတ္လိုက္သည္ နွင့္တျပိဳင္နက္ ျမင္ေတြ႔ေနရပါသည္။ အေပါင္းအသင္းမ်ားနွင့္ စကားေျပာမိလွ်င္လည္း ရိုဟင္ဂ်ာဆိုသည္မွာ နိုင္ငံျခားမွ ခိုး၀င္လာသူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း ၾကားသိရျပန္ရ်္ ရိုဟင္ဂ်ာအေၾကာင္းကို အမွန္တကယ္ သိခ်င္မိခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ကိုယ့္အေရးနွင့္ကိုယ္မို႔ ထိုကိစၥ မေလ့လာနိင္ခဲ့ပါ။
မေန႔တေန႔က မိမိျပဳစုေနေသာ စာတမ္းအတြက္ အြန္လိုင္းစာၾကည့္တိုက္မ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ ဖတ္ရႈရာမွ “Dr. Francis Buchnan, M.D” ေရးသားေသာ “ျမန္မာအင္ပါယာအတြင္း ေျပာဆိုသံုးနႈန္းေသာဘာသာစကားအခ်ိဳ့၏ ေ၀ါဟာရကို နိႈင္းယွဥ္ေလ့လာျခင္း (A Comperative Vocabulary of Some of the Languages Spoken in the Burma Empire)”ဆိုသည့္ စာတမ္းပါ ၁၇၉၉ ခုနွစ္က ပံုနွိပ္ထုပ္ေ၀ခဲ့ေသာ သုေတသနစာအုပ္ကို အေမရိကန္ နိုင္ငံ ဟားဗတ္ ေကာလိပ္ စာၾကည့္တိုက္တြင္ အမွတ္မထင္ ေတြ႔ခဲ့ပါသည္။ စာေပကိုစိတ္၀င္စားသူပီပီ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ဘာသာစကားမ်ား မည္သို႔ရွိသည္ကို သိလိုစိတ္ျဖင့္ ဖတ္ရႈမိရာမွ ရိုဟင္ဂ်ာနွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အခ်က္အလက္အခ်ိဳ႔ကို ေတြ႔ရွိခဲ့ပါသည္။
ထိုစာအုပ္တြင္စာေရးဆရာမွ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ လူမ်ိဳးစုမ်ားစြာ မွီတင္းေနထိုင္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔၏ အမူအယာ၊ အေျပာအဆို၊ အေနအထိုင္မ်ားကို ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေပၚလာေစရန္ သရုပ္ေဖၚေရးသားထားပါသည္။ ထို႔ေနာက္ အေနာက္တိုင္းသားမ်ားက ဘားမား၊ ဘားမန္း စသျဖင့္ေခၚေသာ သူမ်ားက သူတို႔ကိုသူတို႔ (Myanmaw) ျမန္ေမာ ဟုေခၚေၾကာင္း၊ ပဲခူးသားတို႔က ျမန္မာကို ပုေမၼ(Pummay) ဟု ၄င္း၊ ကရယား(Karaya) (ကယားဟုထင္ပါသည္) တို႔က ျမန္မာတို႔အား ယိုး(ေယာ) (Yoo) ဟု၄င္း၊ ကူေစး(Cussay) (ကသဲဟုထင္ပါသည္) တို႔က ျမန္မာတို႔အား အေ၀ါ(Awaw)၊ ေစာ( Shau)၊ ကေမာ (Kammau) (ကမန္ဟုထင္ပါသည္) ဟု၄င္း၊ ယူနန္တရုတ္တို႔က ျမန္မာတို႔အား ေလာင္မီးန္(Laumeen)ဟု၄င္း၊ အိုင္ကိုဘတ္ (Aykobat) တို႔က အန္း၀(Anwa) ဟု၄င္း ေခၚဆိုၾကေၾကာင္း၊ အာရကန္ မ်ားကို ျမန္ေမာၾကီး (Myammaw gyee) ဟု၄င္း၊ တနသၤာရီသားတို႔ကို မူ ျမန္မာတို႔က ထား၀ယ္သား (Dawayza) နွင့္ ဘိတ္သား(Byeitza) ဟု၄င္း ေခၚဆိုၾကေၾကာင္း ေရးသားထားပါသည္။
တဖန္ ျမန္မာအင္ပါယာၾကီး၏ ေ၀ါဟာရေတြေလ့လာရသည္မွာ သူ႔အတြက္မလြယ္ကူလွေၾကာင္း၊ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးနဲ႔တမ်ိဳး ေ၀ါဟာရ တခုနဲ႔တခု နားလည္ရန္ မလြယ္ကူေၾကာင္း၊ ဘာသာစကားမ်ား တခုနွင့္တခု မတူကြဲျပားပံုကို ေသခ်ာစြာ သုေတသနလုပ္ ျပဳစုထားခဲ့ ပါသည္။ ဘာသာစကားမ်ားအေနျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္း အဓိက က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသံုးျပဳေသာ ေဒသသံုးစကား ၄ခုရွိေၾကာင္း၊ ၄င္းတို႔မွာ ျမန္မာ၊ အာရကန္၊ ယိုး နွင့္ တနသၤာရီ တို႔ျဖစ္ေၾကာင္းေဖၚျပျပီး ထို ျမန္မာ၊ ရခိုင္၊ တနသၤာရီ နဲ႔ေယာ စကားအသံုးအနႈန္းမ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း နိႈင္းယွဥ္ေဖၚျပထားပါသည္။ထိုအထဲမွ အခ်ိဳ႔မွာ
English Myanmaw Yakain Tanayntharee Yo
Star Kyee Kyay Kay
Water Yae Ree Rae
Child Loogalay Looshee
Stand Ta Mateinay Mateenahay
Kill That Sot Asatu တို႔ျဖစ္ပါသည္။
ထို႔ေနာက္တြင္ (ေအာက္ပါတို႔မွာ စာေရးဆရာ၏ မူလစာသားမ်ားအား မိမိအေနျဖင့္ တတ္စြမ္းသမွ် ဘာသာျပန္ တင္ျပေပးျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)
“The proper natives of Arakan, call themselves Yakain which name is also commonly given to them by the Burmas. By the people of Pegu they are named Takain. By the Bangal Hindus, at least by such of them have been settled in Arakan, the country is called Rossawn. The Mohammedans settled at Arakan call the country Rovingaw, the Persians call it Rekan.”
အာရကန္ေဒသမွ အတည္တက်ေနထိုင္သူမ်ားသည္ ျမန္မာမ်ားက ျခံဳငံု ေခၚဆိုသကဲ့သို႔ပင္ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ရခိုင္ဟုဆိုၾကသည္။ ထိုသူမ်ား ကိုပဲခူးသားမ်ားက တခိုင္ဟု၄င္း၊ အာရကန္္ေဒသတြင္း အေျခတက်ေနထိုင္လွ်က္ရွိေသာ ဘန္ေဂါလ္ ဟိႏၵဴတို႔က ရိုေစာင္ နိုင္ငံဟု၄င္း၊ အာရကန္ေဒသတြင္း အေျခတက်ေနထိုင္ၾကေသာ မြတ္စလင္တို႔က ရို၀င္ေဂါ နိုင္ငံဟု၄င္း၊ ပါရွန္တို႔က ရကန္ ဟု၄င္း ေခၚဆိုၾကသည္။
“I shall now add three dialects, spoken in the Burma Empire, but evidently derived from the language of the Hindu nation.”
စာေရးသူအေနျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ၾကီးအတြင္းသံုးနႈန္းေသာ ဟိႏၵဴလူမ်ိဳးမ်ားမွသက္ဆင္းလာသည္ဟုထင္ရွားျမင္သာေသာ ေဒသသံုးစကား ၃မ်ိဳး ကိုတင္ျပပါမည္။
“The first is that spoken by the Mohammedans, who have been long settled in Arakan, and who called themselves Rooinga, or natives of Arakan.”
ပထမဆံုး အာရကန္ေဒသတြင္ ၾကာျမင့္စြာအေျခတက်ေနထိုင္လွ်က္ရွိေသာ၊ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ရိုအင္ဂါ (သို႔) ဌာေနအာရကန္ ဟုေခၚဆိုေသာ မိုဟာေမဒင္မ်ားရဲ့ စကားကို တင္ျပပါမည္။
“The second dialect is that spoken by the Hindus of Arakan. They called themselves Rossawn.”
ဒုတိယအေနနဲ႔ အာရကန္ေဒသေန သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ရိုေစာင္ဟုေခၚေသာ ဟိႏၵဴႏြယ္၀င္မ်ားရဲ့ စကားကိုတင္ျပပါမည္။
“The last dialect of Hindustanee which I shall mention is that of a people called by the Burmas Aykobat, they called themselves Banga, many of whom are slaves at Amarapura. Formerly they had kings of their own, but their kingdom had been overturned by the king of Munnypura. Then was taken last by the Burmas and were brought to Ava. Banga was seven days journey south west from Munnypura; it must, therefore, be on the frontiers of Bengal, and may, perhaps, be the country called in our maps Cashar.”
ေနာက္ဆံုးအေနျဖင့့္ ဟိႏၵဴ မွဆင္းသက္လာတဲ့စကားကေတာ့ ျမန္မာမ်ားက ေအကိုဘတ္ ဟုေခၚျပီး သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ဘဂၤ ဟုေခၚသည့္ သူတို႔၏စကားျဖစ္ပါသည္။ ထိုသူမ်ားမွာ တခ်ိန္က ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္းႏွင့္ေနထိုင္ခဲ့ရာမွ ၄င္းတို႔ကို မဏိပူရမွ သိမ္းပိုက္ခဲ့ျပီးထိုမွတဆင့္ ျမန္မာတို႔က သိမ္းပိုက္ကာ အင္း၀ထိ ကၽြန္အျဖစ္ေခၚေဆာင္ခံလာရသူမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဘဂၤေဒသသည္ မဏိပူရ၏အေနာက္ေတာင္ဘက္ တြင္ရွိျပီး (၇) ရက္ခရီးစာသာရွိေသာ၊ စာေရးသူ၏ေျမပံုအရ ကခ်ာဟုေခၚေသာ ဘဂၤလားျပည္၏ အေရွ့ဘက္စြန္းေဒသျဖစ္ပါသည္။ ဟုေရးသားထားပါသည္။
ထို႔ျပင္ ရိုဟင္ဂါ၊ ရိုေစာင္ နဲ့ ဘဂၤ စကားအသံုးအနႈန္းမ်ားကို နိႈင္းယွဥ္ေဖၚျပထားပါသည္။ ထိုအထဲမွ အခ်ိဳ့မွာ
English Rooinga Rossawn Banga
Sleep Layrow Needsara Hooleek
Sun Bel Sooja Bayllee
Moon Sawn Sundsa Satkan တို႔ျဖစ္ပါသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္သည္ တေခတ္တခါက ေဒသတြင္း၌ Mighty Empire အျဖစ္ အလြန္ေက်ာ္ၾကားခဲ့ပါသည္။ ထိုသို႔ေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ ေၾကာင့္ အေနာက္တိုင္း ပညာရွင္မ်ားပင္ ျမန္မာ့အင္ပါယာအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း လာေရာက္ေလ့လာ ေရးသားျပဳစုထားခဲ့ၾကပါသည္။ အဆိုပါစာတမ္းကို ေရးသားျပဳစုခဲ့သူသည္လည္း ထိုေခတ္ထိုအခါက ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ကိုယ္တိုင္ လာေရာက္ေလ့လာမွတ္တမ္းတင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သူ၏မွတ္တမ္းကို ၁၇၉၉ တြင္မွ စတင္ရ်္သုေတသနျပဳ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ျပီး ဟားဗတ္ေကာလိပ္္အပါအ၀င္ ကမာၻ႔ နာမည္ၾကီး တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္မ်ား၏ Library မ်ားတြင္ ေတြ႔ရွိနိုင္ပါသည္။
၁၇၉၉ ခုနွစ္ကာလတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ျဖစ္ေသာ ဘိုးေတာ္ဘုရား (၁ရ၈၂-၁၈၁၉) မွ အမရပူရ ေနျပည္ေတာ္ကို ဗဟိုျပဳ မင္းလုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ တတိယျမန္မာအင္ပါယာ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။ စာေရးဆရာ၏ ေရးသားခ်က္ “the Mohammedans, who have been long settled in Arakan, and who called themselves Rooinga, or natives of Arakan.” အရပင္ ရိုဟင္ဂ်ာသည္ ၁ရ၉၉ (စာအုပ္ထုတ္ေ၀သည့္နွစ္) မတိုင္မီကပင္ အာရကန္ေဒသအတြင္း ကာလၾကာျမင့္စြာ အေျခတက် ေနထိုင္လာသူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထိုသူတို႔မွာ ကိုယ္ပိုင္စကားပင္ရွိေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။
ထို႔ျပင္ ထိုစဥ္အခါက ျမန္မာအင္ပါယာသို႔ လာေရာက္ခဲ့ၾကျပီး ဒတ္ခ်္ႏွင့္ ျပင္သစ္တို႔ကလည္း ၄င္းတို႔ဘာသာစကားျဖင့္ ရခိုင္ေဒသတြင္ေနထိုင္သူတို႔အေၾကာင္း မွတ္တမ္းမ်ား ျပဳစုထားခဲ့သည္မ်ားကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိရပါသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။Facebook တြင္မွ်ေ၀ျခင္း ခြင့္မျပဳ။)))